Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
Kikół, pow. lipnowski
26.11.2009 17:58
Kikół
Kikół, os., przedtem miasteczko, nad jeziorem tej nazwy, pow. lipnowski, gm. i par. Kikół; odl. 8 w. od Lipna, leżą przy trakcie z Płocka do Lubicza i Gołubia. Jest to starożytna osada, niegdyś główny punkt powiatu całego w ziemi dobrzyńskiej. Istniał tu zamek (gród), nadany przez księcia mazowieckiego Konrada synowi Kazimierzowi 1236 r. wraz z Kujawami. Kikół od 1276 r. znana miejscowość (Kychoł) należał do Kikolskich, którzy sprzedali go w 1595 r. wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu Konradowi v. Jungingen. Władysław Jagiełło skonfiskował Kikół i przyłączył do dóbr królewskich. W 1433 r. (15.II) darował 20 włók z Kikoła (od strony Lubina) Janowi Juskowi i Piotrowi, Od tego czasu Kikół dzielił się na część królewską i szlachecką).
Dnia 9.1.1745 król wystawił Ignacemu Antoniemu Zboińskiemu przywilej na lokację miasta w Kikole, a także na organizowanie cotygodniowego targu w niedzielę oraz prawa do 4 jarmarków 28.1 (św. Tomasza), 23.4 (św. Wojciecha), 25.7 (św. Jakuba) i 21.9 (św. Mateusza). Formowanie miasta trwało długo. Ignacy prowadzi nadal akcję o scalenie Kikoła, co znajduje oddźwięk w laudach sejmików ziemi dobrzyńskiej w latach 1761, 1764, 1766, 1767, 1763. W laudach czytamy zalecenia instrukcje) w tej sprawie: "Sprawę JWP Ignacego z Ossówki Zboińskiego polecamy - interes Jego zamiany części na Kikole fisce Regis podległej, za proporcjonalną (salve quarta) część dziedziczną na Konczewie lub Walencinie."
"Zamiana cząstki na wsi Kikole Królewskim w ziemi naszej będącej za inną dziedziczną JWP Ignacego Zboińskiego, kasztelana płockiego" (1764),
"Zamianę królewszczyzny in corpore dóbr wsi Kikoła JWP Ignacego Zboińskisgo, kasztelana płockiego, dziedzicznych Konczewo w ziemi dobrzyńskiej, pow. lipnowskim będące... aby skutecznie nastąpiła" (1767)
"Wdzięczność JWP Imć Panu Ignacemu z 0ssówki Zboińskiemu, kasztelanowi płockiemu, przez szacunek dobrego obywatelstwa Jego z nas powinna, kiedy nie może być dostatecznie w innym czasie okazana, więc dziś wkładamy na Ichmościów posłów Ziemi naszej obowiązki aby wyliczywszy znakomite w Ojczyźnie naszej tegoż WP kasztelana płockiego przed najjaśniejszymi stanami zasługi, o łaskę na niego i przezacne to imię u najjaśniejszego Tronu dopraszali się wględu, aby mógł mieć w zadaniach swoich względem części niegdyś per fiscum odebranej, na dobrach jego dziedzicznych Kikole znajdującej się sprawiedliwą konsyderację".
1785 syn Ignacego - Franciszek Ksawery uzyskał od króla przywilej na kolejnych 8 jarmarków w Kikole. Budował także dalej kościół w Kikole – aż do 1815. Został tam potem pochowany wraz ze swoją drugą żoną.
1789 dziedzic dóbr K. Ignacy Zboiński wysiewał tu 120 kor. żyta, 11 kor. pszenicy; proboszcz 10 kor. żyta, 2 i pół pszenicy. Czynszu miało dominium: z rumunków K. 474 zł., od żydów 480 zł,, z młyna 42 zł.; z rumunków Grodzień 3408 zł. Prócz tego do K. należały liczne folwarki i wsie czynszowe.
1791 Ignacy wydaje dokument określający prawa i obowiązki mieszkańców. Podobnych dokumentów musiało być więcej.
1799 rząd pruski miasteczko przereorganizował, lecz z przyczyn zmian ustroju ono nie mogło się rozwinąć
1827 r. było 34 dm. i 529 mk.; w 1862 r. liczono 27 dm., 453 mk. (367 żydów);
1890 Kikół ma 36 dm., 479 mk. Osada K, posiada synagogę, urząd gminny, kasę wkład.-zaliczkową, 2 karczmy. Wś K. posiada kościół par. mur., szkołę początkową. 3 wiatraki i karczmę.
Gmina K. należy do sądu gm. okr. IV, liczy 457 dm., 4535 mk.; obszar gruntu wynosi 13511 mor,, w tern nieużytków 558 mr.; z całego obszaru 5191 mr. należy do włościan. W gm. znajdują, się: 2 kościoły, 5 karczem, 6 wiatraków, kaplica 1, synagoga 1, szkoła J, ewangielinki dom modlitwy, gorzelnia 1. W skład gminy wchodzą następujące wsie: Boguchwała, Buchowo, Bielica, Cieluchowo, Gołuchowo, Grodzień. Janowo, Jarczuchowo, Kikół os., Kikół wś, Korzyczewo, Kołatek, Kołat, Ksawery, Lubin, Makowiec, Nowopole, Rybniki, Suminf Sumin rum., Wąglewo, Walencin, Wydmuchowo Zajezierze.
Dobra K. składają się z folw,; K., Walencin, Kowopole i nomenklatury wieczysto czynszowej Wójtówica (wsie niżej wymienione), rozległe mr. 2556: folw. K. grunta orne i ogrody mr, 851, łąk mr. 130, pastwisk mr. 54, wody mr. 126, lasu mr. 334, nieużytki i place mr. 56, razem mr. 1552, bud. mur, 1,5, drew. 30; folw. Walencin grunta orne i ogrody mr. 497, łąk mr. 28, pastwisk m. 11, lasu mr. 216, nieużytki i place mr. 23, razem mr. 775, bud. mur. 3, drew. 8; folw. Nowopole grunta orne i ogrody mr. 187, łąk mr. 31, nieużytki i place mr. 11, razom mr. 229, bud. mur. 2, drewn. 7; osada wieczysto-czynszowa Wójtówka mr. 130. Wsie: K. os. 49, z grun. mr..2l9; Boguchwała os. 3, z grun. rar. 146; Grodzień osad 22, mr. 763; Franciszków os. 9, z grun. mr. 237; Bógzapłać os. 5, z grun. mr. 118; Nowo pole os. 7, mr. 45; Kołatek os. 4, z grun. mr. 138; Buchowo os. 3, z gran. mr. 106; Radziochy os. 4, z grun, mr. 16; Janowo os. 15, z gr. mr. 647; Waiencin os. 35, z grun. mr. 77; Ksawery osad 4, z grun. mr. 263. ft.
Pałac
W latach od 1789 do 1791 r. Ignacy Zboiński buduje pałac w Kikole zastępując istniejącą od końca XVIIw na tym miejscu dawną rezydencję Zboińskich. Autorem jego, jak i kościoła, był zapewne Stanisław Zawadzki wybitny architekt doby klasycyzmu. Jest te niezwykły i rzadki przykład monumentalnej rezydencji wieskiej. Całe założenie pałacowo-parkowe należą do najciekawszych kreacji architektonicznych przełomu XVIII i XIXw. W 1827 w dobrach kikolskich przebywał Fryderyk Choipn. Park zaprojektował Karol Zboiński - wnuk Ignacego. W latach trzydziestych XIX w. pałac Kikoł przechodzi na Piwnickich drogą wiana (Joanna Zboińska wychodzi za mąż za Eugeniusza Piwnickiego), a w drugiej połowie XIX w. zostaje sprzedany Nałęczom, a ci zaś Żydom za długi. Zrujnowany nie przez wojny, lecz przez złą administrację, odbudowany w drugiej połowie XX w. przez Zjednoczenie Przedsiębiorstw Instalacji Przemysłowych "Instal" jako dom wczasowy i konferencyjny. Park został przereorganizowany w 1909 wg projektu Stefana Celichowskiego a w 1926 wg proj. inż. Dąbrowskiego wykonani groblę i jazz na stawie. Obecnie pałac i park stanowią własność prywatną.
Kikół, os., przedtem miasteczko, nad jeziorem tej nazwy, pow. lipnowski, gm. i par. Kikół; odl. 8 w. od Lipna, leżą przy trakcie z Płocka do Lubicza i Gołubia. Jest to starożytna osada, niegdyś główny punkt powiatu całego w ziemi dobrzyńskiej. Istniał tu zamek (gród), nadany przez księcia mazowieckiego Konrada synowi Kazimierzowi 1236 r. wraz z Kujawami. Kikół od 1276 r. znana miejscowość (Kychoł) należał do Kikolskich, którzy sprzedali go w 1595 r. wielkiemu mistrzowi krzyżackiemu Konradowi v. Jungingen. Władysław Jagiełło skonfiskował Kikół i przyłączył do dóbr królewskich. W 1433 r. (15.II) darował 20 włók z Kikoła (od strony Lubina) Janowi Juskowi i Piotrowi, Od tego czasu Kikół dzielił się na część królewską i szlachecką). Dnia 9.1.1745 król wystawił Ignacemu Antoniemu Zboińskiemu przywilej na lokację miasta w Kikole, a także na organizowanie cotygodniowego targu w niedzielę oraz prawa do 4 jarmarków 28.1 (św. Tomasza), 23.4 (św. Wojciecha), 25.7 (św. Jakuba) i 21.9 (św. Mateusza). Formowanie miasta trwało długo. Ignacy prowadzi nadal akcję o scalenie Kikoła, co znajduje oddźwięk w laudach sejmików ziemi dobrzyńskiej w latach 1761, 1764, 1766, 1767, 1763. W laudach czytamy zalecenia instrukcje) w tej sprawie: "Sprawę JWP Ignacego z Ossówki Zboińskiego polecamy - interes Jego zamiany części na Kikole fisce Regis podległej, za proporcjonalną (salve quarta) część dziedziczną na Konczewie lub Walencinie."
"Zamiana cząstki na wsi Kikole Królewskim w ziemi naszej będącej za inną dziedziczną JWP Ignacego Zboińskiego, kasztelana płockiego" (1764),
"Zamianę królewszczyzny in corpore dóbr wsi Kikoła JWP Ignacego Zboińskisgo, kasztelana płockiego, dziedzicznych Konczewo w ziemi dobrzyńskiej, pow. lipnowskim będące... aby skutecznie nastąpiła" (1767)
"Wdzięczność JWP Imć Panu Ignacemu z 0ssówki Zboińskiemu, kasztelanowi płockiemu, przez szacunek dobrego obywatelstwa Jego z nas powinna, kiedy nie może być dostatecznie w innym czasie okazana, więc dziś wkładamy na Ichmościów posłów Ziemi naszej obowiązki aby wyliczywszy znakomite w Ojczyźnie naszej tegoż WP kasztelana płockiego przed najjaśniejszymi stanami zasługi, o łaskę na niego i przezacne to imię u najjaśniejszego Tronu dopraszali się wględu, aby mógł mieć w zadaniach swoich względem części niegdyś per fiscum odebranej, na dobrach jego dziedzicznych Kikole znajdującej się sprawiedliwą konsyderację".
1785 syn Ignacego - Franciszek Ksawery uzyskał od króla przywilej na kolejnych 8 jarmarków w Kikole. Budował także dalej kościół w Kikole – aż do 1815. Został tam potem pochowany wraz ze swoją drugą żoną.
1789 dziedzic dóbr K. Ignacy Zboiński wysiewał tu 120 kor. żyta, 11 kor. pszenicy; proboszcz 10 kor. żyta, 2 i pół pszenicy. Czynszu miało dominium: z rumunków K. 474 zł., od żydów 480 zł,, z młyna 42 zł.; z rumunków Grodzień 3408 zł. Prócz tego do K. należały liczne folwarki i wsie czynszowe.
1791 Ignacy wydaje dokument określający prawa i obowiązki mieszkańców. Podobnych dokumentów musiało być więcej.
1799 rząd pruski miasteczko przereorganizował, lecz z przyczyn zmian ustroju ono nie mogło się rozwinąć
1827 r. było 34 dm. i 529 mk.; w 1862 r. liczono 27 dm., 453 mk. (367 żydów);
1890 Kikół ma 36 dm., 479 mk. Osada K, posiada synagogę, urząd gminny, kasę wkład.-zaliczkową, 2 karczmy. Wś K. posiada kościół par. mur., szkołę początkową. 3 wiatraki i karczmę.
Gmina K. należy do sądu gm. okr. IV, liczy 457 dm., 4535 mk.; obszar gruntu wynosi 13511 mor,, w tern nieużytków 558 mr.; z całego obszaru 5191 mr. należy do włościan. W gm. znajdują, się: 2 kościoły, 5 karczem, 6 wiatraków, kaplica 1, synagoga 1, szkoła J, ewangielinki dom modlitwy, gorzelnia 1. W skład gminy wchodzą następujące wsie: Boguchwała, Buchowo, Bielica, Cieluchowo, Gołuchowo, Grodzień. Janowo, Jarczuchowo, Kikół os., Kikół wś, Korzyczewo, Kołatek, Kołat, Ksawery, Lubin, Makowiec, Nowopole, Rybniki, Suminf Sumin rum., Wąglewo, Walencin, Wydmuchowo Zajezierze.
Dobra K. składają się z folw,; K., Walencin, Kowopole i nomenklatury wieczysto czynszowej Wójtówica (wsie niżej wymienione), rozległe mr. 2556: folw. K. grunta orne i ogrody mr, 851, łąk mr. 130, pastwisk mr. 54, wody mr. 126, lasu mr. 334, nieużytki i place mr. 56, razem mr. 1552, bud. mur, 1,5, drew. 30; folw. Walencin grunta orne i ogrody mr. 497, łąk mr. 28, pastwisk m. 11, lasu mr. 216, nieużytki i place mr. 23, razem mr. 775, bud. mur. 3, drew. 8; folw. Nowopole grunta orne i ogrody mr. 187, łąk mr. 31, nieużytki i place mr. 11, razom mr. 229, bud. mur. 2, drewn. 7; osada wieczysto-czynszowa Wójtówka mr. 130. Wsie: K. os. 49, z grun. mr..2l9; Boguchwała os. 3, z grun. rar. 146; Grodzień osad 22, mr. 763; Franciszków os. 9, z grun. mr. 237; Bógzapłać os. 5, z grun. mr. 118; Nowo pole os. 7, mr. 45; Kołatek os. 4, z grun. mr. 138; Buchowo os. 3, z gran. mr. 106; Radziochy os. 4, z grun, mr. 16; Janowo os. 15, z gr. mr. 647; Waiencin os. 35, z grun. mr. 77; Ksawery osad 4, z grun. mr. 263. ft.
Pałac
W latach od 1789 do 1791 r. Ignacy Zboiński buduje pałac w Kikole zastępując istniejącą od końca XVIIw na tym miejscu dawną rezydencję Zboińskich. Autorem jego, jak i kościoła, był zapewne Stanisław Zawadzki wybitny architekt doby klasycyzmu. Jest te niezwykły i rzadki przykład monumentalnej rezydencji wieskiej. Całe założenie pałacowo-parkowe należą do najciekawszych kreacji architektonicznych przełomu XVIII i XIXw. W 1827 w dobrach kikolskich przebywał Fryderyk Choipn. Park zaprojektował Karol Zboiński - wnuk Ignacego. W latach trzydziestych XIX w. pałac Kikoł przechodzi na Piwnickich drogą wiana (Joanna Zboińska wychodzi za mąż za Eugeniusza Piwnickiego), a w drugiej połowie XIX w. zostaje sprzedany Nałęczom, a ci zaś Żydom za długi. Zrujnowany nie przez wojny, lecz przez złą administrację, odbudowany w drugiej połowie XX w. przez Zjednoczenie Przedsiębiorstw Instalacji Przemysłowych "Instal" jako dom wczasowy i konferencyjny. Park został przereorganizowany w 1909 wg projektu Stefana Celichowskiego a w 1926 wg proj. inż. Dąbrowskiego wykonani groblę i jazz na stawie. Obecnie pałac i park stanowią własność prywatną.
Bibliografia
Zboiński A.B. Rodowód...
SGKP
http://www.kikol.pl