autor: Adam Lew Sołtan, nad. Jerzy Sołtan Ur. ok. 1440, zm. ok. 1495. poseł królewski do papieża, szambelan Karola Zuchwałego i Kawaler orderu Złotego Runa, podróżnik, dziedzic miejsc.
Szeszkinie, właściciel
Żyrowic, razem z bratem doprowadza do ufundowania cerkwi w Żyrowicach. Poseł do Korony i Moskwy
20.4.1467 -
List polecający króla do papieża Sykstusa IV1.12.1467 - Obecność na dworze cesarza Fryderyka III, któremu oświadczył że nie tylko jedzie oglądać kraje obce, ale i ćwiczyć się w kunszcie rycerskim -
List cesarza5.3.1468 -
List polecający króla Sycylii Ferdynanda Aragońskiego4.4.1468 -
List polecający od papieża Pawła II na podróż do Jerozolimy1468 - maj do listopad pobyt w Jerozolimie, prawdopodobnie zostaje tam
Kawalerem Grobu Bożego12.1468 -
List polecający od ks. Mediolanu1469 - początek - zwiedza Kastylię (list polecający nie zachował się)
3.1469 -
List polecający króla Portugalii Alfonsa V Afrykańskiego. W liście wspomnienie o niezachowanym liście króla Kastylii.
5.1469 - Spotkanie z ks. Karolem Burgundzkim w Courtrai, został dobrze przyjęty i mianowany szambelanem i konsyliarzem księcia.
List polecający ks. Karola,
dyplom szambelański4.6.1469 - Pobyt na dworze szwagra ks. Karola - króla Anglii Edwarda IV York - otrzymuje tam
Order Złotego Runa -
Dyplom Orderu1469 - powrót na Litwę
później - zostaje podskarbim nadwornym
- ślub z Wasylisą Tyszkiewicz
- między 1470-80 zostaje znaleziony w lesie obraz Matki Boskiej Żyrowickiej - co powoduje ufundowanie tam drewnianej cerkwi którą funduje jego brat. Aleksander funduje wyposażenie i uposaża 12 księży.
20.3.1493 - otrzymuje od króla Kazimierza Jagiellończyka
Żyrowice z włościami: Wierzbołoty, Litwę, Zawierszę, Staniewo, Rusakowo, Zalesie, Okuniu, Miromin, Skałtysze
ok. 1495 - śmierć w czasie walk z Moskalami
Żył on w XV wieku. Z licznym dworem, będąc rycerskiego ducha, dla praktyk rycerskich odbył podróż po całej Europie i do Ziemi Świętej, u wielu dworów panujących mile był witany, co świadczą ich listy rekomendacyjne i paszporta — był Aleksander Sołtan obok podskarbiostwa litewskiego, aktualnym dworzaninem króla Kazimierza Jagielończyka (paszport czyli rekomendacja królewska na pargaminie, datowana w Grodnie 1467 r.). Był on też szambelanem i konsyliarzem Karola Zuchwałego, księcia Burgundyi (przywilej tegoż księcia na pargaminie, datowany „in oppido Curtraliae" (Courtrai) z roku 1468). Ozdobiony od Edwarda, króla angielskiego, łańcuchem złotym rycerskim, ze wszystkiemi przywilejami temu łańcuchowi zaszczytu rycerskiego służącemi (przywilej na pargaminie przez króla Edwarda dany i podpisany w Zamku Windsor roku 1469). (...). Oprócz wyżej podanych zaszczytów, dokument słowiański, przez Hipacego Pocieja wspomniany a świeżo w Rzymie w Bibliotece Watykańskiej wynaleziony, do Papieża Systusa IV w 1476 wystosowany od panów duchownych i świeckich litewskich i ruskich, pomiędzy podpisami rozmaitemi onych, zamieszcza: Sławny i wysoko urodzony pan Aleksander Sołtan, rycerz grobu Bożego i hiszpańskiego /błąd: - powinno być angielskiego/ złotego runa nosiciel, podskarbi króla sławnego Kazimierza, oraz brat jego Iwan, podskarbi wielki litewski, mąż wielce w piśmie św. uczony. Okolski w herbarzu swoim nazywa tegoż Aleksandra Sołtana Au rei Villerishispanici Obserwator, też potwierdzają tradycye familijne i książeczki różne, opisujące zjawienie się za niego cudownego obrazu Najświętszej Panny na gruszy 1476 r., tudzież stare obrazy a mianowicie w cerkwi i klasztorze niegdyś Bazyliańskim w Żyrowicach, gdzie ów cudowny obraz zjawił się. Żyrowice własnością Aleksandra były. Obraz w kopule przedstawia Aleksandra w ręku z owym obrazem cudownym i z dekoracją złotego runa. Co zaś do nazwania niestosownego „Hiszpański" do złotego runa przyczepionego, to ono równie na tym dokumencie watykańskim i u Okolskiego powstać musiało przez nieświadomość przepisywacza, że order ten, wtedy, gdy żył Aleksander Sołtan, właściwie był burgundzkim a nie hiszpańskim, jakim się stał nieco później, kiedy z córką księcia burgundzkiego Karola, państwo jego przeszło na króla hiszpańskiego a razem i order złotego runa Hiszpanie sobie przyswoili; więc nie biegły przepisywacz w wieku owym, o kilka lat może od śmierci ostatniego księcia Burgundyi tylko oddalony, słysząc już o hiszpańskiem złotem runie, chciał podpis objaśnić tym dodatkiem: "Hiszpański" — co jednak wcale, ani prawdziwości oryginalnego listu poselstwa panów litewsko-ruskich do Syxtusa IV (którego słowiański rękopis dopiero w Watykanie odnaleziony) nie podkopuje, jak niektórym utrzymywać się podobało, ani wątpliwości o posiadanie przez Aleksandra. Sołtana tego znakomitego orderu, albowiem, będąc on na dworze księcia Karola Zuchwałego zaszczycony Cambelanią i Consiliarią, mógł też i order runa otrzymać, były to bowiem godności wtedy wielkie, odpowiadające niejako dzisiejszym „Geheime Rath i Excellenz" w państwie austryjackiem, tradycje dworskie burgundzko-hiszpańskie zachowującem, zresztą widzim. że z temi godnościami byli kawalerami złotego runa, co świadczy tytuł dzieła: Memoire de Philippe de Commines, tenże był szambelanem i konsyliarzem księcia Karola Zuchwałego i razem kawalerem złotego runa. /całe rozważanie jest błędne gdyż order ten otrzymał od Edwarda - króla Anglii/ Ów Aleksander, jak przystało na męża rycerskiego ducha, zakończył żywot, walcząc w obronie Ojczyzny z Moskalami, co świadczą akta metryk.
Według nie wydanego rękopisu (autograf) ks. Stabelskiego, król Kazimierz jako swemu nadwornemu marszałkowi, za usługi „przydał do dziedzicznej własności Szeszkinie nazwanej i starostwa Bielskiego, wieczystem prawem Aleksandrowi obszerne dobra w powiecie Słonimskim Żyrowice z włościami: Wierzbołoty, Litwę, Zawierszę, Staniewo, Rusakowo, Zalesie, Okuniu, Miromin, Skałtysze i inne wioski." Nadanie to było datowane 20 marca 1493 roku.
[Żychliński]Bibliografia
T. Żychliński, "Kronika..."
Przegląd Poznański, 1862, t. 33, strona 65