Portal w trakcie przebudowywania.
Niektóre funkcje są tymczasowo wyłączone, inne mogą nie działać poprawnie.
GROCHOWSKI Achacy
22.08.2011 21:57
ACHACY GROCHOWSKI
Bp łucki w latach 1627 – 1633
Achacy Grochowski przyszedł na świat zapewne w ostatniej ćwierci XVI stulecia w diecezji przemyskiej jako syn Wojciecha i Zofii z Monasterskich. Jego ród (herbu Junosza) pochodził z Grochowiec (Grochowców) w ziemi przemyskiej. Spokrewniony był przyszły biskup z rodzinami m.in. Dłuskich i Krasickich (być może to właśnie dzięki niemu znalazł się w gronie łuckiej kapituły katedralnej Mikołaj Krasicki – późniejszy administrator diecezji i w latach 1640-1649 tutejszy sufragan) – ci ostatni zresztą weszli w posiadanie Grochowiec. Miał Achacy siostrę Elżbietę, wydaną za Łukasza Lubienieckiego, oraz czterech braci. Spośród nich najznaczniejszą karierę zrobił Stanisław († 1644), który – będąc sekretarzem królewskim – został prałatem licznych kapituł i pisarzem wielkim skarbu koronnego, a w r. 1633 wstąpił na stolicę arcybiskupią we Lwowie (w kilkanaście miesięcy po śmierci swego brata biskupa łuckiego, obok którego zresztą pochowany został później w grobowcu rodzinnym w katedrze przemyskiej). Pozostali synowie Wojciecha i Zofii to Krzysztof, Felicjan i Rafał, którzy wszyscy pełnili różne urzędy ziemskie (dwaj pierwsi byli też sekretarzami królewskimi). Z kolei dwaj synowie Felicjana (kasztelana przemyskiego) – Stanisław i Wojciech, obrali wzorem stryjów-biskupów karierę kościelną i osiągnęli godności kanonickie.
Po odbyciu wcześniejszych nauk w kraju studiował Achacy Grochowski na uniwersytecie w Padwie, gdzie jego obecność poświadczona jest w roku 1609, nie uzyskał wszakże żadnego stopnia naukowego. Pobyt zagranicą pozwolił mu również poznać języki obce, jak też nabyć ogładę dworską. Dzięki temu po powrocie do kraju rychło przyjęty został na dwór monarszy, otrzymując tytuł sekretarza królewskiego. Dzięki poparciu Zygmunta III Wazy uzyskał też w niedługim czasie wiele intratnych beneficjów (był już wówczas osobą duchowną). Dnia 10 listopada 1608 r. tenże monarcha prezentował go na zwolnione przez Stanisława Łubieńskiego (późniejszego biskupa łuckiego) kantorię gnieźnieńska, na którą instalował się on 19 lutego 1609 roku. Wkrótce później doszły mu prepozytury kolegiat w Łęczycy i Sandomierzu, w r. 1613 kanonikat katedralny w Przemyślu (od r. 1618 tamże kantor), a w r. 1614 kanonikat w katedrze krakowskiej. W tych latach kilkakrotnie delegowany byt Grochowski przez kapitułę metropolitalną z Gniezna na sejmy, a z kolei w r. 1621 król wystał go do Rzymu w poselstwie do papieża Grzegorza XV, u którego zabiegać miał o subsydia na wojnę z Turcja. Z tej legacji przyszły biskup wyniósł godność protonotariusza apostolskiego. Za zezwoleniem Ojca św. przywiózł też z Wiecznego Miasta do stołecznego Krakowa relikwię głowy św. Stanisława Kostki, która uroczyście złożona została w tamtejszym kościele jezuickim ŚŚ. Piotra i Pawła.
Rok 1624 przyniósł Achacemu Grochowskiemu awans na godność biskupia. Kiedy mianowicie zmarł dotychczasowy ordynariusz poznański Andrzej Opaliński († 19 grudnia 1623) król Zygmunt III mianował jego następca aktualnego pasterza diecezji przemyskiej Jana Wężyka (niedawnego nominata na biskupstwo łuckie), a w jego z kolei miejsce zdecydował się powołać właśnie Grochowskiego, który tym samym objąć miał rządy w swej macierzystej diecezji. Decyzja monarchy w tym względzie zapadła na przedwiośniu 1624, już bowiem w liście z 22 (24) marca t.r. Achacy Grochowski poinformował o swym wyniesieniu kapitułę katedralną z Przemyśla, której królewski akt nominacji przedstawiony został 11 kwietnia t.r. W Rzymie osoba nominata była (po legacji z r. 1621) dobrze znana, dlatego też już 26 sierpnia 1624 nastąpiła prekonizacja. Papież Urban VIII zezwolił mu przy tym na zachowanie przez okres pięciu lat prepozytur sandomierskiej i łęczyckiej oraz kanonikatu krakowskiego. W diecezji przemyskiej rządził Achacy Grochowski tylko trzy lata. W tym czasie m.in. przeprowadził wizytację generalną, dokonał rekonsekracji odbudowanej po pożarze – staraniem wojewodziny wołyńskiej Anny Ostrogskiej – kolegiaty w Jarosławiu, położył kamień węgielny pod kościół jezuitów w Przemyślu. W r. 1626 udzielił benedykcji ksieni brygidek z Sambora – Urszuli Daniłowiczównie. Nadal też uczestniczył czynnie w życiu politycznym kraju.
Biskupem łuckim został Grochowski po translacji Stanisława Łubieńskiego do Płocka. Jakkolwiek Stolica Apostolska wyraziła kanoniczne zgodę na jego przenosiny do Łucka dopiero 6 października 1627, już wszakże 4 września t.r. dotychczasowy ordynariusz przemyski wystosował pożegnalny list do kapituły katedralnej diecezji, którą miał opuścić. Ponieważ zaś biskupstwo łuckie było uboższe od przemyskiego, król dodał Achacemu Grochowskie mu w komendę prepozyturę bożogrobców w Miechowie, w dziejach którego to konwentu biskup ten zapisał się jak najbardziej chlubnie (w kościele miechowskim posiada zresztą epitafium). W Łucku nowy pasterz rządził sześć lat, który to czas obfitował w wiele ważnych wydarzeń. M.in. przeprowadził on aż dwa synody diecezjalne (oba odbyły się poniekąd tradycyjnie w Janowie Podlaskim). Pierwszy obradował w dniu 10 maja 1628 i zostali na nim wybrani delegaci na synod prowincjonalny w Piotrkowie, dla których też ułożono instrukcję. Synod ten poprzedzony był wizytacją generalną, która rozpoczęła się jeszcze w r. 1626 (a więc za poprzednika Stanisława Łubieńskiego). Drugi miał miejsce 8 października 1631, a jego statuty rzekomo wydane zostały drukiem, jakkolwiek jak dotychczas nie udało się badaczom na nie natrafić. We wspomnianym synodzie piotrkowskim (22-26 maja 1628), zwołanym przez będącego już wówczas prymasem Jana Wężyka, biskup Grochowski osobiście nie uczestniczył, reprezentowali go wszakże pełnomocnicy. Z kolei w r. 1630 pasterz ten wystosował do Stolicy Apostolskiej relację o stanie diecezji łuckiej, którą dostarczył do Kurii rzymskiej specjalny ablegat ordynariusza Walery Wilczogórski – późniejszy biskup tytularny Margaritae i sufragan włocławski. Na sejmie w r. 1632 pasterz z Łucka zdecydowanie występował przeciwko żądaniom wyznawców prawosławia z ziem Rzeczypospolitej Obojga Narodów przyznania im swobód religijnych i równouprawnienia politycznego.
Zmarł Achacy Grochowski 7 stycznia (według innych 9 lub nawet 14 stycznia) 1633 w swej rezydencji w Janowie Podlaskim. Pochowany został w grobowcu rodzinnym w podziemiach katedry przemyskiej, gdzie spoczywał już m.in. jego zmarły w r. 1612 ojciec Wojciech.
Krzysztof Rafał Prokop
[Krzysztof Rafał Prokop, „Sylwetki biskupów łuckich”, Biały Dunajec – Ostróg 2001, s. 88-91.]
[„Wołanie z Wołynia” nr 1 (98) ze stycznia-lutego 2011 r., s. 46-48.]
Bp łucki w latach 1627 – 1633
Achacy Grochowski przyszedł na świat zapewne w ostatniej ćwierci XVI stulecia w diecezji przemyskiej jako syn Wojciecha i Zofii z Monasterskich. Jego ród (herbu Junosza) pochodził z Grochowiec (Grochowców) w ziemi przemyskiej. Spokrewniony był przyszły biskup z rodzinami m.in. Dłuskich i Krasickich (być może to właśnie dzięki niemu znalazł się w gronie łuckiej kapituły katedralnej Mikołaj Krasicki – późniejszy administrator diecezji i w latach 1640-1649 tutejszy sufragan) – ci ostatni zresztą weszli w posiadanie Grochowiec. Miał Achacy siostrę Elżbietę, wydaną za Łukasza Lubienieckiego, oraz czterech braci. Spośród nich najznaczniejszą karierę zrobił Stanisław († 1644), który – będąc sekretarzem królewskim – został prałatem licznych kapituł i pisarzem wielkim skarbu koronnego, a w r. 1633 wstąpił na stolicę arcybiskupią we Lwowie (w kilkanaście miesięcy po śmierci swego brata biskupa łuckiego, obok którego zresztą pochowany został później w grobowcu rodzinnym w katedrze przemyskiej). Pozostali synowie Wojciecha i Zofii to Krzysztof, Felicjan i Rafał, którzy wszyscy pełnili różne urzędy ziemskie (dwaj pierwsi byli też sekretarzami królewskimi). Z kolei dwaj synowie Felicjana (kasztelana przemyskiego) – Stanisław i Wojciech, obrali wzorem stryjów-biskupów karierę kościelną i osiągnęli godności kanonickie.
Po odbyciu wcześniejszych nauk w kraju studiował Achacy Grochowski na uniwersytecie w Padwie, gdzie jego obecność poświadczona jest w roku 1609, nie uzyskał wszakże żadnego stopnia naukowego. Pobyt zagranicą pozwolił mu również poznać języki obce, jak też nabyć ogładę dworską. Dzięki temu po powrocie do kraju rychło przyjęty został na dwór monarszy, otrzymując tytuł sekretarza królewskiego. Dzięki poparciu Zygmunta III Wazy uzyskał też w niedługim czasie wiele intratnych beneficjów (był już wówczas osobą duchowną). Dnia 10 listopada 1608 r. tenże monarcha prezentował go na zwolnione przez Stanisława Łubieńskiego (późniejszego biskupa łuckiego) kantorię gnieźnieńska, na którą instalował się on 19 lutego 1609 roku. Wkrótce później doszły mu prepozytury kolegiat w Łęczycy i Sandomierzu, w r. 1613 kanonikat katedralny w Przemyślu (od r. 1618 tamże kantor), a w r. 1614 kanonikat w katedrze krakowskiej. W tych latach kilkakrotnie delegowany byt Grochowski przez kapitułę metropolitalną z Gniezna na sejmy, a z kolei w r. 1621 król wystał go do Rzymu w poselstwie do papieża Grzegorza XV, u którego zabiegać miał o subsydia na wojnę z Turcja. Z tej legacji przyszły biskup wyniósł godność protonotariusza apostolskiego. Za zezwoleniem Ojca św. przywiózł też z Wiecznego Miasta do stołecznego Krakowa relikwię głowy św. Stanisława Kostki, która uroczyście złożona została w tamtejszym kościele jezuickim ŚŚ. Piotra i Pawła.
Rok 1624 przyniósł Achacemu Grochowskiemu awans na godność biskupia. Kiedy mianowicie zmarł dotychczasowy ordynariusz poznański Andrzej Opaliński († 19 grudnia 1623) król Zygmunt III mianował jego następca aktualnego pasterza diecezji przemyskiej Jana Wężyka (niedawnego nominata na biskupstwo łuckie), a w jego z kolei miejsce zdecydował się powołać właśnie Grochowskiego, który tym samym objąć miał rządy w swej macierzystej diecezji. Decyzja monarchy w tym względzie zapadła na przedwiośniu 1624, już bowiem w liście z 22 (24) marca t.r. Achacy Grochowski poinformował o swym wyniesieniu kapitułę katedralną z Przemyśla, której królewski akt nominacji przedstawiony został 11 kwietnia t.r. W Rzymie osoba nominata była (po legacji z r. 1621) dobrze znana, dlatego też już 26 sierpnia 1624 nastąpiła prekonizacja. Papież Urban VIII zezwolił mu przy tym na zachowanie przez okres pięciu lat prepozytur sandomierskiej i łęczyckiej oraz kanonikatu krakowskiego. W diecezji przemyskiej rządził Achacy Grochowski tylko trzy lata. W tym czasie m.in. przeprowadził wizytację generalną, dokonał rekonsekracji odbudowanej po pożarze – staraniem wojewodziny wołyńskiej Anny Ostrogskiej – kolegiaty w Jarosławiu, położył kamień węgielny pod kościół jezuitów w Przemyślu. W r. 1626 udzielił benedykcji ksieni brygidek z Sambora – Urszuli Daniłowiczównie. Nadal też uczestniczył czynnie w życiu politycznym kraju.
Biskupem łuckim został Grochowski po translacji Stanisława Łubieńskiego do Płocka. Jakkolwiek Stolica Apostolska wyraziła kanoniczne zgodę na jego przenosiny do Łucka dopiero 6 października 1627, już wszakże 4 września t.r. dotychczasowy ordynariusz przemyski wystosował pożegnalny list do kapituły katedralnej diecezji, którą miał opuścić. Ponieważ zaś biskupstwo łuckie było uboższe od przemyskiego, król dodał Achacemu Grochowskie mu w komendę prepozyturę bożogrobców w Miechowie, w dziejach którego to konwentu biskup ten zapisał się jak najbardziej chlubnie (w kościele miechowskim posiada zresztą epitafium). W Łucku nowy pasterz rządził sześć lat, który to czas obfitował w wiele ważnych wydarzeń. M.in. przeprowadził on aż dwa synody diecezjalne (oba odbyły się poniekąd tradycyjnie w Janowie Podlaskim). Pierwszy obradował w dniu 10 maja 1628 i zostali na nim wybrani delegaci na synod prowincjonalny w Piotrkowie, dla których też ułożono instrukcję. Synod ten poprzedzony był wizytacją generalną, która rozpoczęła się jeszcze w r. 1626 (a więc za poprzednika Stanisława Łubieńskiego). Drugi miał miejsce 8 października 1631, a jego statuty rzekomo wydane zostały drukiem, jakkolwiek jak dotychczas nie udało się badaczom na nie natrafić. We wspomnianym synodzie piotrkowskim (22-26 maja 1628), zwołanym przez będącego już wówczas prymasem Jana Wężyka, biskup Grochowski osobiście nie uczestniczył, reprezentowali go wszakże pełnomocnicy. Z kolei w r. 1630 pasterz ten wystosował do Stolicy Apostolskiej relację o stanie diecezji łuckiej, którą dostarczył do Kurii rzymskiej specjalny ablegat ordynariusza Walery Wilczogórski – późniejszy biskup tytularny Margaritae i sufragan włocławski. Na sejmie w r. 1632 pasterz z Łucka zdecydowanie występował przeciwko żądaniom wyznawców prawosławia z ziem Rzeczypospolitej Obojga Narodów przyznania im swobód religijnych i równouprawnienia politycznego.
Zmarł Achacy Grochowski 7 stycznia (według innych 9 lub nawet 14 stycznia) 1633 w swej rezydencji w Janowie Podlaskim. Pochowany został w grobowcu rodzinnym w podziemiach katedry przemyskiej, gdzie spoczywał już m.in. jego zmarły w r. 1612 ojciec Wojciech.
Krzysztof Rafał Prokop
[Krzysztof Rafał Prokop, „Sylwetki biskupów łuckich”, Biały Dunajec – Ostróg 2001, s. 88-91.]
[„Wołanie z Wołynia” nr 1 (98) ze stycznia-lutego 2011 r., s. 46-48.]