Mrzygłód, pow. sanocki

Mrzygłód, po rus. Mrihołod, mko, pow. sanocki, na lewym brzegu Sanu, 276 m, npm,, w dolinie otoczonej lesistemi górami, od płn. Przysłopem 449 mr., od zachodu Polankami ze szczytem Korbek 501 mr. i Turzy potok 530 m., od płd. lasem Chmieliną 564 m., po prawej stronie Sanu zamyka widok góra Zaryska 482 m. Otwartym jest horyzont tylko w stronie północnej, gdzie M. graniczy ze wsią Hłumcza. Prawy brzeg Sanu jest w tern miejscu wyższy i stromy; tam leży wieś Tyrawa solna. Ubogie, przeważnie drewnianemi domkami zabudowane miasteczko ma 623 mk., w tein 394 rzym.-kai, 145 gr.-kat. i 123 izr. Posiada kościół murowany parafialny, drewnianą cerkiew gr.-kat., dawniej parafialną, teraz zaś przyłączoną do paraf, w Hłumczy, szkołę ludową jednoklasową i fundusz ubogich, pod zarządem proboszcza rzym. kat. Majątek tego funduszu wynosi 550 zł. w papierach warto-ściowych. Ludność trudni się garncarstwem. Jest tu fabryka fajansu i sztejngutu (Tatomir G-eogr. Galia, 98). Oprócz tygodniowych targów odbywają się w M. doroczne jarmarki 19 stycznia, w dzień po Bożem Ciele i ^ 16 sierpnia. Grłównym artykułem handlu jest płótno wyrabiane w okolicy. Podług dawniejszych wskazówek, mianowicie Haqueta,ma się wiórach znajdować ruda żelazna, sól, margiel i piaskowiec. Siarczyński (Rks. bib. Ossol. nr. 1825) powiada, że w 1L są obfite pokłady oleju skalnego, teraz jednak niema tam żadnych kopalń ani śladów nafty. M. został założony na gruntach wsi Tyrowa za Władysława Jagiełły, tradycya zaś niesie, że niedługo po r. 1410, w tym bowiem roku miał ten król ery* gowac parafią i zbudować drewniany kościół p. t. Rozesłania Apostołów, na pamiątkę odniesionego 15 lipca zwycięstwa pod Grunwaldem nad zakonem niemieckim, W przywileju tego króla z r. 1431 (Baliński, Starożytna Polska, II, 677) czytamy: „Gdy świeżo miasto Tyrawa we wsi tegoż nazwiska utworzone zostało, pragnąc przyczynić się do rychłego wzrostu tej osady, ustanowiliśmy targ we wtorek, jarmarki zaś na tydzień przed Zielonemi świętami i przed Narodzeniom N. P* M. wedle praw i zwyczajów w Sanoku i Krośnie istniejących". Podług Siarczyńskiego (1. c.) w owym czasie była Tyrawa własnością królewską, gdyż pierwotni jej właściciele Pileccy zamienili ją z ks. Opolskim na Kańczugę i Tyczyn. Tenże autor (1. a), opierając się na nieznanych nam źródłach, utrzymuje, że dopiero w 1434 r. zbudował Władysław III kościół. W 1547 r. przeniósł Zygmuntjarmarki na Boże Ciało i św* Bartłomieja, gdyż dla jarmarków w sąsiednich miastach nie świetnie się udawały, a nadto przyczynił trzeci na Nowy rok. W r. 1624 był M, starostwem niegrodowem; lustra-cye zowią go Tyrawą alias Mrzygłód. Ta druga nazwa została zapewne nadaną miastu przez Pileckich, dziedziców Mrzygłodu, stanowiącego jedną z ich głównych siedzib (w dzisiejszym pow. będzińskim). Napad Tatarów r» 1624 zniszczył kościół i miasteczko zupełnie. Większa częśó mieszczan popadła w niewolę lub rozproszyła się po innych osadach, resztę zebrał po pogromie starosta i pomógł im do pobudowania nowych domów. Lustratorowie zastali w trzy lata później, t. j. wr. 1627, tylko 44 mieszczan. Każdy z nich oddawał do skarbu na Boże narodzenie i na "Wielkanoc po pół korca owsa, po 2 kur, 12 jaj i kwartę jagieł. Cały zaś dochód z palenia gorzałki przynosił 3 zł. i 18 gr. W1640 r. zbudował Stanisław Warszycki późniejszy kaszt. krak. murowany kościół. Wojny szwedzkie zniszczyły miasto powtórnie. Lustracya z.r. 1665 została już tylko kilkanaście luźnych chałup, w których mieszkało 20 gospodarzy. Dla podniesienia miasta uwolniono mieszkańców od podatków. Nie wiele to pomogło, bo częste wylewy Sanu niszczyły często tę osadę. W ] 758 r. był tenutaryuszem starostwa mrzygłodzkie-go Ignacy z Hyżowa Homer. Za naszego wieku, powiadają lustratorowie w r. 1758, raz San tak dalece zniszczył miasto, że tylko jeden dom, dwór, kościół murowany i cerkiew pozostały na miejscu. G-leba jest urodzajną i żyzną a średnioroczny dochód przynosił 4,003 zł. 21 gr. „Wójtostwa originaliter są kniaź-stwa, od popów wołoskich kniaziami się nazy-1wających, mają Yocabulum. Ci popi za przywilejem starosty lasy wyrąbując gruntów dobywali i one osadzali. Kraj na łany kniażstwa podzielone i od kilkuset lat sukcesorom od tychże kniaziów pochodzącym dawane, ale te. pokolenia już dawno zeszły i żadnej z tej krwi niemasz osoby; teraz prawdziwi nacyonalni górnicy za wyrobieniem sobie królewskich przywilejów wójtostwa sou kniażstwa dzierżą i rozrodziwszy się po kilkunastu na jednem wójtostwie siedzą." To rozbiorze Ezplitej przeszło starostwo mrzygłodzkie na własność rządu austryackiego. Należały doń: Dębna, Utucz, Grraszówka, Dobra i Szczawno, a nadto wójtostwa: Turzańsk, Prełuki, Duszatyn, Michów, Wola micho wska, Smolnik, Szczerbaaówka, Balnica, Solina, Rozłuki, Ozystohorb, Jawornik, Ezepeck i Ustrzyki górne. Później zostało starostwo częściowo rozprzedano prywatnym osobom. Teraz jest właścicielem większej posiadłości w Mrzygłodzie izraelita Izrael Kna-uer. O par. rzym. kat. należy jeszcze dodać, że w r, 1729 przyłączył biskup przem. Ale. Fredro to beneficyum scholastykowi kolegiaty w Brzozowie, ale po zaborze G-alicyi została ta kolegiata rozwiązaną a probostwo restytuowane. Ta parafia należy do dyec. przemyskiej, dek. liskiego, obejmuje teraz 12 miejscowości, mianowicie: Dębną, Dobrą, Groszówkę,Hłumczę, Kreoów, Lachawę, Lisznię, Łodzinę,
Siemiuszową, Utucz, Tyrawo solną i Wolę. Krecowską. Ogólna liczba mieszk. w parafii wynosi, prócz gr.-kat. 1675 rzym.-kat. i 216 izraelitów. Wiek. pos. ma obszaru ] 05 mr. roli, 27 mr. łąk, 58 mr. pastw, i 25 mr. lasu; pos. mn. 406 mr. roli, 41 mr, łąk i 151 mr. pastw.

[SGKP]