oficjalista

1. W dawnej Rzeczypospolitej urzędnik sądowy, osoba uprawniona do sprawowania opieki nad majątkiem ziemskim, zarządca.
2. Oficjalista prywatny to ktoś kto był zatrudniony przez właściciela ziemskiego do sprawowania funkcji zarządzających majątkiem.
3. Oficjalistami nazywano także dość często po prostu pracowników dóbr - takich jak kasjerzy, ekonomowie i in., a także zwykłych urzędników (np. "oficjalista magazynu", lub "oficjalista fabryki" w znaczeniu "pracownik" choć nie fizyczny). Nazwa "oficjalista" pod koniec XIX wieku, nie wskazuje na pochodzenie szlacheckie, jednak wcześniej, jako że stanowiska takie były związane z umiejętnością pisania może sugerować wykształcenie a więc pośrednio stan szlachecki (jednak nie jest to regułą, a zdarzały się przypadki zatrudniania osób niepiśmiennych nawet na wyższe stanowiska).

Wyżsi oficjaliści prywatni w dobrach szlacheckich mieli swoje dwory (zazwyczaj blisko pałacu właściciela, lub też mieszkali na folwarkach którymi zarządzali. Często też ich kariera kończyła się na nabyciu własnego gruntu.

Przypuszcza się, że wszystkich urzędników prywatnych w XIX wieku na terenach Rzeczypospolitej mogło być ok 500.000

[roz]Podział
W XVII i XVIII w. dobra szlacheckie miały 4 stopnie hierarchii oficjalistów:
1. komisarz - kontroler i kasjer całego klucza
2. ekonom - zarządca jednego folwarku
3. podstarości - pomocnik ekonoma, później to jego nazywano ekonomem
4. włodarz (gumieny, namiestnik) - później zwany karbowym, kierownik grup pracowników

W XVIII i XIX wieku oficjalistów można podzielić na 3 grupy (choć podział ten nie był oficjalny i formalny):
1. Wyżsi - pełnomocnicy właścicieli, rządcy i administratorzy ordynacji, miast prywatnych, kluczy dóbr. Zawsze szlachta.
2. Średni - rządcy pojedynczych folwarków, ekonomowie, pisarze, poborcy podatkowi, kasjerzy, osoby zarządzające browarami, gorzelniami, lasami, justycjariusze, mandatariusze. W przeważającej większości szlachta, w pojedynczych majątkach rzadziej.
3. Niżsi - (niektórzy zaliczani przeważnie do parobków) - służba administracyjna, karbowi, owczarze, leśnicy, pracownicy biurowi fabryk, fornale, gorzelani, maślarze, strycharze, zarządcy młynów, pisarze prowentowi, aktuariusze różnego rodzaju - Często chłopi, np. synowie organistów.

Pod koniec XIXw MSW Austrii przeprowadzając spis oficjalistów podzieliło ich na 6 grup
1. urzędnicy administracyjni i komercjalni
2. wyżsi urzędnicy techniczni
3. buchalterzy, kasjerzy
4. niżsi administracyjni
5. ekonomiczni
6. lasowi